Opis problemu
Endometrioza jest schorzeniem narządów płciowych kobiety, które objawia się obecnością komórek błony śluzowej poza jamą macicy.
Endometrium, czyli wspomniana błona, występuje w macicy każdej kobiety – od małej dziewczynki, po kobiety w wieku pomenopauzalnym. W różnym wieku błona osiąga różną grubość: u dziewczynek jest to około pół milimetra, kobiety po menopauzie mają zdecydowanie grubszą błonę – około 5mm.
Kobiety w wieku rozrodczym
Kobiety w wieku rozrodczym mają błonę składającą się z dwóch warstw. Jedna warstwa co miesiąc przygotowuje się do przyjęcia zapłodnionego jaja, ale kiedy to nie następuje, złuszcza się podczas okresu, by za miesiąc znów się odrodzić.
Zdarza się tak, że endometrium, które powinno być usunięte z organizmu, rozrasta się na inne tkanki organizmu. To jest właśnie endometrioza, wciąż dość zagadkowa choroba, której przyczyn upatruje się w uwarunkowaniach genetycznych, zaburzeniach hormonalnych i zaburzeniach odporności organizmu.
Dotyka około 6–10% kobiet w wieku rozrodczym.
Wspomniane wcześniej tkanki wydostają się z macicy i potrafią znaleźć się w jajowodach lub w otrzewnej, a czasami nawet jelitach czy płucach.
Pierwsze objawy endometriozy
Pierwszym i najczęściej występującym symptomem endometriozy jest ból: silny i wciąż narastający, zlokalizowany w różnych partiach miednicy – w podbrzuszu, pachwinach, w okolicach sromu lub odbytu. Miejsce jest uzależnione od tego, gdzie rozrosły się komórki endometrium.
Jest to ból, który różni się nieco od bólu miesiączkowego, choć i okres oczywiście przebiega dużo gwałtowniej niż u kobiety bez zdiagnozowanej endometriozy. Dolegliwości pojawiają się podczas stosunku, przy wypróżnianiu, ból może być również przewlekły, trwający około sześciu miesięcy. Wiąże się to oczywiście z pogorszeniem samopoczucia w dłuższej perspektywie czasu, czyli destrukcyjny wpływ schorzenia na sytuacje zawodową kobiety, jej relacje rodzinne i zwyczajne funkcjonowanie w społeczeństwie.
Kobiety z endometriozą skarżą się również na nieustanne zmęczenie, plamienia i krwawienia między miesiączkami oraz wzdęcia i problemu trawienne (nawracające biegunki i zaparcia).
Rzadziej pojawiają się bóle kończyn dolnych lub krwioplucie i duszności, jeśli endometrioza wystąpiła w płucach.
Zdarza się jednak i tak, że endometrioza przebiega bezboleśnie i niemal bezobjawowo, a kobieta dowiaduje się o schorzeniu przypadkiem, np. podczas zabiegu laparoskopowego niezwiązanego bezpośrednio z chorobami macicy.
Skutki endometriozy
Oprócz przewlekłego, trudnego do wyleczenia bólu, który pogarsza komfort funkcjonowania kobiety, jednym z bardziej znaczących skutków jest bezpłodność. Nie jest to przesądzone – bezpłodność może, ale nie musi wystąpić. Istnieje jednak udokumentowany związek endometriozy z naturalnym zajściem w ciążę. Wiąże się to ze stanami zapalnymi w macicy, negatywnym wpływem na jajowody i ryzykiem wystąpienia zrostów w jamie brzusznej.
Dodatkowo dochodzi aspekt psychologiczny – kobieta, która zna to ryzyko i ewentualne trudności, tym bardziej odczuwa lęk i niepokój, który oczywiście nie sprzyja w staraniach o potomstwo. Poczucia zagrożenia i bezsilność mogą być szczególnie dotkliwe dla kobiet, które są przed pierwszą ciążą.
Jak diagnozuje się endometriozę?
Nieleczona endometrioza może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Oprócz wspomnianej bezpłodności wpływa również na hormony, co zaburza cykl miesiączkowania, bóle niewiadomego jeszcze pochodzenia potęgują stres i obawę o własne zdrowie, co może skutkować depresją lub nerwicą. Istnieje również związek endometriozy z chorobami autoimmunologicznymi, niedoczynnością tarczycy czy różnego rodzaju alergiami.
Jak zdiagnozować endometriozę?
Endometrioza zostaje rozpoznana podczas wizyty ginekologicznej. Na podstawie wymienionych wcześniej objawów klinicznych, badania ginekologicznego (USG a czasem rezonans magnetyczny), badania laparoskopowego – lekarz ustala rozpoznanie. Niekiedy do badań histologicznych zostają również pobrane wycinki tkanki.
Podczas wizyty lekarz ocenia wielkość i ruchomość macicy, więzadła łączące tylną ściankę macicy z odbytnicą i łączenia ścian pochwy. To w tych miejscach często umiejscawia się endometrioza. Podczas badania USG ginekolog stara się wykryć torbiele endometrialne – są umiejscowione w jajnikach i są powszechnym, łatwo wykrywalnym objawem, choć często dzieje się to niestety za późno. Torbiele mają grube i zwłókniałe ściany i są wypełnione gęstą treścią.
Zdarza się również, że komórki endometrium znajdą się w okolicy blizny po wykonanym cesarskim cięciu. Objawia się bolesnymi grudkami w bliźnie. Te zgrubienia potrafią boleć na tyle, że noszenie bielizny powoduje dyskomfort.
Najpewniejszym i coraz częściej wykonywanym badaniem diagnostycznym jest zabieg laparoskopowy, który daje stuprocentową pewność co do występowania schorzenia. Jest to zabieg w znieczuleniu ogólnym, podczas którego pobiera się również wycinek tkanki do biopsji. Polega na wprowadzeniu do jamy brzusznej przyrządów optycznych wraz ze źródłem światła, co pozwala na dokładne obejrzenie miejsc podwyższonego ryzyka.
Endometrioza i leczenie operacyjne
Endometrioza zostaje rozpoznana podczas wizyty ginekologicznej. Na podstawie wymienionych wcześniej objawów klinicznych, badania ginekologicznego (USG a czasem rezonans magnetyczny), badania laparoskopowego – lekarz ustala rozpoznanie. Niekiedy do badań histologicznych zostają również pobrane wycinki tkanki.
Podczas wizyty lekarz ocenia wielkość i ruchomość macicy, więzadła łączące tylną ściankę macicy z odbytnicą i łączenia ścian pochwy. To w tych miejscach często umiejscawia się endometrioza. Podczas badania USG ginekolog stara się wykryć torbiele endometrialne – są umiejscowione w jajnikach i są powszechnym, łatwo wykrywalnym objawem, choć często dzieje się to niestety za późno. Torbiele mają grube i zwłókniałe ściany i są wypełnione gęstą treścią.
Zdarza się również, że komórki endometrium znajdą się w okolicy blizny po wykonanym cesarskim cięciu. Objawia się bolesnymi grudkami w bliźnie. Te zgrubienia potrafią boleć na tyle, że noszenie bielizny powoduje dyskomfort.
Najpewniejszym i coraz częściej wykonywanym badaniem diagnostycznym jest zabieg laparoskopowy, który daje stuprocentową pewność co do występowania schorzenia. Jest to zabieg w znieczuleniu ogólnym, podczas którego pobiera się również wycinek tkanki do biopsji. Polega na wprowadzeniu do jamy brzusznej przyrządów optycznych wraz ze źródłem światła, co pozwala na dokładne obejrzenie miejsc podwyższonego ryzyka.
Jak leczyć endometriozę i dlaczego rekomendowane jest leczenie operacyjne?
Zarówno przy diagnostyce, jak i podczas leczenia właściwego, laparoskopia okazuje się najskuteczniejszym wyborem. Dobrze wyszkolony lekarz zapewnia najlepszą precyzję samego zabiegu, co zmniejsza ryzyko zrostów i przyspiesza rekonwalescencje. Oprócz docelowego leczenia, można zdiagnozować i wyleczyć inne nieprawidłowości: np. sprawdzić drożność jajowodów lub obejrzeć ewentualne torbiele czy guzki.
Sam zabieg, podobnie jak przy diagnostyce, polega na wykonaniu niewielkich nacięć na powłokach brzucha i wprowadzeniu do środka przyrządów. Przez jedną z rurek wprowadzany jest gaz CO2 lub powietrze, które rozsuwa narządy i ułatwia pracę. Podczas zabiegu lekarz skupia się na usunięciu wszystkich ognisk endometriozy. Wszelkie zmiany i guzki endometrialne są wycinane. Po zakończonym zabiegu laparoskopowym, nacięcia na skórze zszywane są szwami kosmetycznymi, najczęściej rozpuszczalnymi. Sam pobyt w szpitalu jest krótki – pacjentki na drugi dzień wypisywane są do domu. Należy oczywiście unikać wysiłku fizycznego i dużo wypoczywać.
